آزربایجان شناسی - حیران خانم قالاسی (قلعه حیران خانم)

قلعه حیران خانم (حیران خانم قالاسی) واقع در روستای قیزیل خنئیه ( 17 کیلومتریجاده  اورمیه  سلماس ) . این قلعه تاریخی به احتمال زیاد توسط  پدرحیران خانم کریم خان کنگرلوی دنبلی ساخته شده، حاکمان خوی دوره قاجار از خاندان دنبلیان ترک زبان و از سران سپاه عباس میرزا بودند. قدمت قلعه با توجه به زمان زندگی این شاعره نام دارمربوط به اوایل دوره قاجار می شود و چندین بار  مرمت شده است.در سال 1218 ه.ق خاندان کریم خان کنگرلو( پس انعقاد
قرارداد ترکمنچای ) از  نخجوان  خارج شده و مدتی در تبریز اقامت گزیدند بعدها از طرف عباس میرزا املاک روستای قیزیل خنییه به کریم خان کنگرلوی دنبلی واگذار شد . این قلعه بعدها به نام شاعره مشهور آذربایجان حیران خانم نامیده  شد . شرح حال وی در کتابهای سخن سرایان آذربایجان غربی   و   آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش چاپ شده است .  اشعاراین شاعره شهیر نخستین بار با مقدمه و انتخاب خانم نقی یوا و خط و ویراستاری محمّد علی مجیری در سال 1988 م ـ 1367ه··· در باکو چاپ شده است.

بنای قلعه  از چهاربرج تشکیل شده است ولی  هم اکنون تنها دو برج و دیوار خشتی از آن باقی مانده است . داخل قلعه هم متشکل از یک ساختمان قدیمی به صورت دو طبقه و و یک بنای دیگر در داخل محوطه بوده که آن را تخریب و در داخل آن خانه ساخته اند. دیوار های قلعه ساخته شده از خشت است. متاسفانه این قلعه تاریخی علی رغم  ارزش های تاریخی و فرهنگی آن جزو آثار تاریخی به ثبت نرسیده است.

منبع :با کمی ویرایش از وبلاگ بناهای تاریخی دارالنشاط اورمیه