نخستين پرچم ملي آزربايجان جنوبي: پرچم اتحاد اسلام آزربايجان به مركزيت اورميه - ١٩١٧

مئهران باهارلي
-------------------

بخشي از كتاب: تاريخ فشرده پرچم ايران و پرچم آزربايجان جنوبي

... مئهران باهارلي-٢٠٠٨

http://millibayraq.blogspot.com/

و بيدق هاي آن مجلس مقدس را هم مرکب از شير و خورشيد و ماه و ستاره قرار داده بودند.... اهالي مملکت ما هم دامن محبت و دوستي ترکان را محکم گرفته و از نام و نژاد قديمي خود [ترك] يادها کرده و افسانه ها مي خواندند و اثبات مي کردند که ما نيز قديما از ايل و الوس ترکان بوده و از خاک پاک ترکستان قديم بوده و هستيم.

در عرفه جنگ جهاني اول، پرچم مشروطيت به طور روزافزوني در حال كسب كردن هويت و شناسنامه پارسي-ايراني-آريائي و زرتشتي بود. قلب ماهيت اين پرچم اصلا تركي و آزربايجاني و تغيير در عملكرد نمادينش، لاجرم تركان ايران و آزربايجانيان را به سوي طرد آن سوق داد. چنانچه در همين سالها نخستين ضربه جدي و آگاهانه بر اين پرچم اكنون پارسي-ايراني-آريائي-زرتشتي، با طرح بيرق جديدي از طرف مجلس اتحاد اسلام آزربايجان به مركزيت اورميه وارد شد. پرچم مجلس اتحاد اسلام آزربايجان به مركزيت اورميه در اصل عبارت است از پرچم عثماني به علاوه شير و خورشيد و شمشير تركي (سلجوقي-مغولي-قزلباشي). اين پرچم در تاريخ آزربايجان و تركان ايران، از همه جهت نخستين بشمار مي رود.

اين مجلس نه تنها سه نوار سبز و سفيد و سرخ را برداشته و آنرا با رنگ پرچمهاي دولتهاي توركي باستان و قديم، يعني سرخ يكپارچه جايگزين كرد، بلكه پس از قرنها و در اقدامي بسيار بي سابقه، دگر باره نشان ماه و ستاره توركي را به پرچم تركان آزربايجان و ايران باز گرداند. ستاره بيرق مجلس اتحاد اسلام آزربايجان، مانند ستاره بيرق عثماني كه اصلي سلجوقي داشت، هشت پر بود. [ستاره توركان باستان از جمله امپراتوري گؤك تورك، پنج پر است. اين ستاره پنج پر در اواخر دوره سلطان عبدالمجيد به جاي ستاره هشت پر عثماني بكار رفته و پس از تاسيس جمهوري تركيه، بر پرچمهاي تركيه مدرن نقش بسته است]. يكسال پس از مجلس اتحاد اسلام آزربايجان به مركزيت اورميه، علامت هلال ماه و ستاره هشت پر عثماني-سلجوقي بر پرچم جمهوري خلق آزربايجان به رهبري محمد امين رسولزاده جايگرفته است. پرچم مجلس اتحاد اسلام آزربايجان-اورميه، همچنين با تاكيد بر يگانگي تركان آزربايجان و تركان آناتولي، نماد چرخشي تاريخي و بنيادي در تعريف هويت خود تركان ساكن در آزربايجان از ايرانيت و شيعيت به تركيت و اسلاميت بشمار مي رود. پرچم مجلس اتحاد اسلام آزربايجان- اورميه كه بر مباني هويتي آزربايجانيان و تعلق آن به دنياي تورك شكل گرفته است در عين حال نخستين پرچم صرفا طراحي شده براي آزربايجان جنوبي در تاريخ مي باشد.

در كتاب تاريخ تهاجمات و جنايات ارامنه، اسماعيل سيميتقو و سردار ماكو در آزربايجان در باره "بيدق مجلس مقدس اتحاد اسلام- آزربايجان" چنين گفته مي شود: [تاريخ تهاجمات و جنايات ارامنه، اسماعيل سيميتقو و سردار ماكو در آزربايجان. ميرزا ابوالقاسم امين الشرع خويي -متوفاي ١٣٤٨ قمري. به كوشش علي صدرايي خويي]:

..... عمومي ارامنه و نصاري تحمل حملات مردانه ترکان را نياورده و از جولگه سلماس فرار کرده، در اروميه اتراق نموده و عسکر عثماني هم تا قله کريوه قوشچي که کريوه بسيار سختي است رفته و در آن قله جماعت ارامنه و نصاري سنگر کرده و ترک ها هم در همان کدوک [گردانه] نشسته، مشغول زد و خورد بودند و در اين بين محاربات و مضاربات بسيار فقره فقره خيلي اتفاق افتاده بود .... به مجرد وصول لشکر ترک -ايدهم الله تعالي- گويا خون در عروق حضرات مسيحي ها منجمد گرديد..... و نيز اليان پاشا قماندار اردوي ششم با جماعت کافيه بر سر اروميه هجوم کرده و مسيحي ها را از جلو برداشته در مدت قليلي شهر اروميه و اطراف آن را نيز از ارامنه و نصاري تخليه کرده و عموم مسيحيان به جانب موصل و بغداد رهسپار شدند و از ممالک محروسه ايران بالتمام خارج گرديدند .... اشهد بالله ترک ها را در اين جنگ که با ارامنه و نصاري اتفاق بيفتاد شجاعت و شهامتي و دليري و جسارتي نشان داده بودند که از يادها فراموش و از تاريخ ها محو نخواهند بود و شايان همه قسم تعريف و تمجيد مي باشند.

.... و مابقي اردوي عثماني ها در تبريز و خوي و سلماس اقامت کرده و با مردم به طريق مهرباني رفتار همي کردند و در هر يک از اين شهرها مجلسي به اسم اتحاد اسلام تشکيل داده و مردم را عموما به اتحاد و دوستي دعوت مي کردند ........ حضرات ترکان بعد از آمدن به صفحه آزربايجان مردم را با خودشان بر دوستي و اتحاد دعوت کرده و بنايشان بر اين بود که چنانچه ما بين عموم فرق خاچ پرست اتفاق و اتحادي واقع است که در سايه آن اتفاق و اتحاد عمومي در روي زمين با عزت و شرف زندگاني مي نمايند. با وجودي که اختلاف مذهبي مابين کاتوليک و ارتدوکس و پروتستاني چه قدر است و مابين اين ها نيز اختلافات بسيار و مسالک بي شمار دارند، ارمني و نصراني از جهت مذهبي هيچ موافقتي ندارند، مگر اينکه در خاچ پرستي و ستايش صليب اتحادي دارند. و هکذا روس و انگليس و دول ديگر.

هکذا اسلام را هم لازم است که مابين خودهاشان اتفاقي و اتحادي در حمايت همديگر کرده و معاونت از يکديگر داشته باشند. به جهت پيشرفت مقاصدشان تا بيشتر از اين گرفتار مذلت و بدبختي و نکبت و بي شرفي نبوده باشند. از اين جهت مجلس اتحادي به اسم «اتحاد اسلام» افتتاح کرده و مردم را به دوستي دعوت همي کردند و اين اتحاد در قفقاز چند سال قبل مابين شيعه و سني خصوصا با ترکان پس از جنگ ارمني و مسلمان در کار بوده است...... و به جهت آن مجلس مقدس هيئت رئيسه اي انتخاب نمودند و چون اين بنده داخل بعضي ادارات و تشکيلات نشده بودم لاجرم حقير را حسب الخواهش جماعت هم از اجزاي آن مجلس انتخاب نمودند و کسي را بدون بليط داخل آن مجلس اتحاد نمي کردند و بيدق هاي آن مجلس مقدس را هم مرکب از شير و خورشيد و ماه و ستاره قرار داده بودند.

...شبانه از خوي با جمعي محترما و ده نفر سواره حکومت جليله و چهار پنج چرخه درشکه و بيرق هاي گوناگون دائر بر اتحاد و مبارک با عيد ملي حرکت نموديم..... و شب ما را دعوت كرده و مجلس بسيار عالي مرتب كرده بود، حكومت اروميه و كارگزار و تمامي ضابطان حضور داشتند و نيز نطقهاي مشروح چنانچه مقتضاي آن مجلس عالي بود در تهييج به تشديد مباني دين و اتحاد ما بين ملت اسلام به نحوي دلپذير و خوش آينده هم به عمل آمده و پاشا از حالتش از وضع آن محفل شريف غايت خوشحالي را اظهار كرده و بهجت و شگفتي مخصوص داشت.....

اهالي مملکت ما هم دامن محبت و دوستي ترکان را محکم گرفته و از نام و نژاد قديمي خود [ترك] يادها کرده و افسانه ها مي خواندند و اثبات مي کردند که ما نيز قديما از ايل و الوس ترکان بوده و از خاک پاک ترکستان قديم بوده و هستيم. ليکن بعد از رفتن عثمانلوها آنوقت ورق برگرديده و چه شکايت ها که اظهار کرده و چه نفاق ها که به قالب نزدند."